Afrika kıtası, Ocak ayından bu yana eşi görülmemiş bir hızla yayılan maymun çiçeği virüsü ile büyük bir krizle karşı karşıya. Kıtada virüsün hızla yayılması, halk sağlığı yetkililerini harekete geçirmiş durumda ve birçok uzman, acil durum ilan edilmesinin kaçınılmaz olduğunu belirtiyor.

Virüsün Tarihçesi ve Yayılımı

Maymun çiçeği virüsü, ilk kez 1970 yılında, o dönemde Zaire olarak bilinen Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nde (KDC) insanlarda tespit edildi. O zamandan bu yana, virüs özellikle Batı ve Orta Afrika'da yaygın olarak görüldü. Kongo Demokratik Cumhuriyeti başta olmak üzere, toplamda 13 Afrika ülkesinde görülen bu virüs, bölgesel olarak sınırlı kalsa da, ciddi sağlık sorunlarına yol açtı.

Mayıs 2022'de ise virüsün bir alt türü dünya genelinde bir salgına neden oldu. Bu salgın, 111 ülkede 90 binden fazla kişiye bulaştı ve 140 kişinin hayatını kaybetmesine yol açtı. Bu küresel salgın, maymun çiçeği virüsünün ne kadar tehlikeli ve hızlı yayılabilen bir virüs olduğunu gözler önüne serdi.

Eylül 2023'te ise KDC'de ortaya çıkan ve daha ölümcül olduğu belirtilen yeni bir tür, 2024 yılının Ocak ayından itibaren hızla Afrika'daki diğer ülkelere yayıldı. Bu yeni tür, bölgedeki sağlık yetkililerini alarma geçirdi ve kıta genelinde ciddi bir tehdit olarak değerlendirildi.

Sertifika Programlarımızı incelemek için tıklayınız.

Kıtada Artan Vaka Sayıları ve Ölüm Oranları

Africa CDC'nin 9 Ağustos'ta yayımladığı rapora göre, Ocak ayından 8 Ağustos'a kadar 13 Afrika ülkesinde 2 bin 822 kişi maymun çiçeği virüsüne yakalandı ve 14 bin 719 şüpheli vaka kaydedildi. Virüs nedeniyle 517 kişi hayatını kaybetti; bu ölümlerin 511'i KDC'de gerçekleşti. Bu rakamlar, virüsün ne kadar hızlı yayıldığını ve kıtada ciddi bir halk sağlığı tehdidi oluşturduğunu gösteriyor.

2022-2023 yılları arasında maymun çiçeği vakalarında %79'luk bir artış görülürken, 2023-2024 döneminde bu oran %160'a fırladı. Bu dramatik artış, kıta genelinde büyük bir endişe yarattı ve virüsün kontrol altına alınması için acil önlemler alınması gerektiğini ortaya koydu.

Afrika'da Halk Sağlığı Acil Durumu İlan Edilebilir

Virüsün kıta genelinde hızla yayılması, uluslararası sağlık otoritelerini harekete geçirdi. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Genel Direktörü Tedros Adhanom Ghebreyesus, maymun çiçeği salgınıyla ilgili oluşturulan Acil Durum Komitesinin toplanacağını ve salgının uluslararası bir halk sağlığı tehdidi olup olmadığına ilişkin karar verileceğini açıkladı.

Africa CDC ise kıta çapında halk sağlığı acil durumu ilan etmeye çok yakın olduklarını duyurdu. Africa CDC Genel Direktörü Jean Kaseya, geçen hafta düzenlediği basın toplantısında, Afrika'nın COVID-19 salgınından ders çıkarmaya çalıştığını ve bu kez önlem almak istediklerini vurguladı. Eğer böyle bir karar alınırsa, bu, Africa CDC'nin "Kıtasal Güvenlik Halk Sağlığı Acil Durumu (PHECS)" ilan etme yetkisini ilk kez kullanması olacak.

Virüsün Patlak Verdiği Afrika'da Aşı Yok

Maymun çiçeği virüsü salgını, COVID-19 salgınında olduğu gibi Afrika'nın aşıya erişim konusunda adaletsizlik yaşama riskini beraberinde getiriyor. Africa CDC, salgını kontrol altına almak için 10 milyon doz aşıya ihtiyaç duyulduğunu, ancak şu anda sadece 200 bin doz aşının mevcut olduğunu belirtti. Bu aşıların çok az bir kısmı Afrika'ya ulaşmış durumda.

Virüsten korunmak için iki doz aşı gerekiyor, ancak aşının tek dozu yaklaşık 100 dolar gibi yüksek bir maliyete sahip. Bu da birçok Afrika ülkesi için aşıyı ulaşılması zor bir lüks haline getiriyor. Africa CDC, maliyetlerin düşürülmesi için aşı üreticileriyle görüşmelere başlarken, DSÖ de maymun çiçeği aşısının acil kullanımı için ilk adımı attı.

7 Ağustos'ta DSÖ, maymun çiçeği aşısı üreticilerini, Acil Kullanım Listesi (EUL) için İlgi Beyanı sunmaya davet etti. Halk sağlığı acil durumlarında, aşı gibi ruhsatsız tıbbi ürünlerin kullanımının hızlandırılması için başlatılan EUL süreciyle düşük gelirli ülkelerin aşıya erişiminin kolaylaştırılması hedefleniyor.

Sertifika Programlarımızı incelemek için tıklayınız.

Maymun Çiçeği İsmi "Ayrımcılık" Nedeniyle Değiştirildi

Maymun çiçeği virüsü, insanlarda ilk kez 1970 yılında görülmüş olsa da, virüsün canlılarda ilk ortaya çıkışı 1958 yılında olmuştur. Bir araştırma için kullanılan maymun kolonilerinde çiçek hastalığına benzer belirtilerin görülmesiyle tespit edilen virüs, 2022 yılına kadar "maymun çiçeği (monkeypox)" olarak adlandırıldı.

Ancak DSÖ, 2022 yılında, ırkçılık ve ayrımcılık kaygıları nedeniyle virüsün ismini "mpox" olarak değiştirdi. Örgüt ayrıca virüsün "Batı Afrika", "Kongo Havzası", "Orta Afrika" ismini taşıyan alt türlerinin de yeniden adlandırılmasına karar verdi.

Maymun Çiçeği Virüsü Nasıl Bulaşıyor?

Maymun çiçeği virüsü, fareler, sincaplar gibi kemirgen hayvanlardan veya enfekte olmuş bireylerden bulaşabiliyor. Virüsün neden olduğu vücut döküntülerine dokunmak, bu döküntülerin bulaştığı giysi, çarşaf, havlu ve benzeri eşyaları kullanmak ve vücut sıvılarıyla temas etmek en önemli bulaş nedenleri arasında yer alıyor.

Virüs genelde yüksek ateş, baş, sırt ve kas ağrısı, lenf bezlerinde şişlik, yorgunluk, üşüme, titreme ve ciltte su çiçeğine benzer kabarcıklara neden oluyor. İlk belirtiler virüsü kaptıktan 5 ila 21 gün içerisinde ortaya çıkabiliyor. Özel bir tedavi yöntemi olmayan hastalığın tedavisi antiviral ilaçlarla yapılabiliyor. Vakaların büyük bir kısmı hastalığı hafif geçiriyor ve birkaç hafta içinde sağlığına kavuşuyor.

Sertifika Programlarımızı incelemek için tıklayınız.

Afrika'nın Karşı Karşıya Olduğu Zorluklar ve Gelecek

Afrika kıtası, maymun çiçeği virüsünün hızla yayılmasıyla birlikte büyük bir halk sağlığı kriziyle karşı karşıya. Kıtada aşıya erişim konusunda yaşanan zorluklar ve virüsün hızla yayılması, COVID-19 benzeri bir salgın riski yaratıyor. Africa CDC ve DSÖ'nün çabalarına rağmen, Afrika'nın bu krizi nasıl yöneteceği ve salgını nasıl kontrol altına alacağı büyük bir soru işareti olarak duruyor.

Afrika'nın COVID-19 salgınından ders çıkarması ve bu kez erken önlem alarak virüsün kontrol altına alınması için uluslararası toplumun desteğine ihtiyaç var. Aksi takdirde, kıta genelinde büyük bir halk sağlığı felaketi yaşanabilir.

Afrika'nın bu zorlu süreçte nasıl bir yol izleyeceği, dünya genelinde maymun çiçeği virüsüne karşı verilen mücadelenin de seyrini belirleyecek. Halk sağlığı otoriteleri, bu konuda hızlı ve etkili adımlar atarak, virüsün daha fazla yayılmasını engellemek için ellerinden geleni yapmalılar. Ancak bu süreçte, uluslararası işbirliği ve adil aşı dağıtımı, salgının kontrol altına alınması için hayati önem taşıyor.

Afrika'nın maymun çiçeği virüsü salgınıyla mücadelesi, sadece kıta için değil, tüm dünya için önemli bir halk sağlığı dersi olacaktır. Bu nedenle, Afrika'ya verilen desteğin artırılması ve salgının yayılmasının önüne geçilmesi, küresel sağlığın korunması için kritik bir öneme sahip.

Sertifika Programlarımızı incelemek için tıklayınız.